Արջերի քարանձավը գտնվում է Վայոց Ձորի մարզում, Երևանից 150 կմ հարավ-արևելք, Նորավանքի վանքային համալիրի մոտ: Այնտեղ հնարավոր է հասնել միայն ոտքով քայլելով, Նորավանքից 30 րոպե, խիստ լեռնային պայմաններում, նեղ արահետներով: Բայց այս դժվարությունները լիովին հատուցվում են դիտելով քարանձավը, բնության այդ անձեռակերտ հրաշքը: Արջերի քարանձավը ընդհանուր երկարությամբ 3,5 կմ, դեպի երկրի ընդերք է խորանում ավելի քան 700մ, ամբողջովին ստալակտիտային է, բազմերանգ կորալանման ելուստներով հսկայական դահլիճներ: Հեքիաթային ձևեր ու գույներ ունեցող այս քարանձավին ավելի մեծ շուք ու խորհրդավորություն են տալիս քարանձավային գետն ու ստորերկրյա լիճը: Յուրահատուկ հետաքրքրություն է առաջացնում ստորերկրյա սիֆոնը, բնական զարմանահրաշ այդ աշխարհը: Աննկարագրելի տպավորիչ է Նորավանքի վանքի և Արփա գետի կիրճի համադրությունը:

Լոռու մարզի Օձուն գյուղում է գտնվում ՝ Օձունի հոյակերտ գմբեթավոր բազիլիկ եկեղեցին, որը վեր է խոյանում գյուղի կենտրոնում և իր դիրքով իշխում շրջակայքի վրա:Վանքը լի է հետաքրքիր հուշարձաններով, որոնք պահպանվել են դարեր շարունակ և հիացրել իր այցելուներին:

Գայանեի վանքը մեկն է էջմիածնի վաղ միջնադարյան եկեղեցիներից, որի կառուցումը կապված է Հռիփսիմյան կույսերի ավանդության հետ( Գայանեն Հռիփսիմեի ընկերուհիներից էր` նահատակված նրա հետ միասին): Վանքը գտնվում է քաղաքի հարավային ծայրամասում՝ վանքի լճից ոչ հեռու: Ընդարձակ հարթավայրում՝ Արարատի հավերժորեն ճերմակ գագաթների ֆոնին, պարզորոշ գծագրվում է տաճարի բարեկազմ ծավալների ուրվանկարը: Մատենագրական աղբյուրների համաձայն՝ վանքը 630թ. կառուցել է տվել Եզր կաթողիկոսը Գայանե կույսի գերեզմանի վրա գտնվող մատուռի տեղում: Գայանե վանքը վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցական ճարտարապետության լավագույն հուշարձաններից է: Այն պատկանում է գմբեթավոր բազիլիկ կոչված տիպին, որի հորինվածքը սերվել է 4-5-րդ դդ. բազիլիկ եկեղեցիներից: Այս տիպի առաջնեկը Տեկորի տաճարն է , որը, վերակառուցման ենթարկվելով, գմբեթավորվել է՝ ստեղծելով վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցու մի նոր տիպ: Բացի Գայանեից՝ դրան են պատկանում Օձունի , Բագավանի և Մրենի տաճարները, առաջինը կառուցված է 6-7-րդ դդ. , իսկ մյուսները՝ 7-րդ դ.:

Սիսիանից 3 կմ հեռավորության վրա է գտնվում Քարահունջ հնագույն աստղադիտարանը` իր ցից քարերով: Ռադիոֆիզիկական չափումների ինստիտուտի տնօրեն, աստղաֆիզիկոս, ակադեմիկոս Պարիս Հերունու գլխավորությամբ 1994 և 1995 թվականներին կատարված հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ Քարահունջը աշխարհի հնագույն աստղադիտարան է: Երեք հեկտար տարածքում զարմանալիորեն ճշգրիտ դասավորված հսկայական քարերից շատերն ունեն անցքեր, որոնք օգտագործվել են աստղային դիտարկումների համար: Այդ հինավուրց շինությունը ծառայել է որպես արևի Աստծո տաճար, հնագույն ճշգրիտ աստղադիտական սարք: Կառուցվել է 6000 տարի առաջ և գործածվել 4000 տարվա ընթացքում, անգամ մինչև քրիստոնեության ընդունման ժամանակաշրջանը: Պարիս Հերունին Քարահունջը անվանում է հայկական Սթոունհենջ: Նա, համեմատելով աստղադիտարանի քարերը նմանատիպ շինությունների հետ` Քալենիշը Շոտլանդիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 187թ.), Քարնակը Ֆրանսիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 1876թ.) և Նյու-Գրենջը Իռլանդիայում (մ.թ.ա. 2500-2400թթ.), եկել է այն եզրակացության, որ աստղագիտության մշակույթի սկզբնաղբյուրը եղել է Հայաստանը:

Հուշահամալիրը նվիրված է 1918թ. մայիսի 22-28-ին Սարդարապատում թուրք զավթիչների դեմ մղված պատմական ճակատամարտին: Հուշահամալիրի բացումը կայացավ հերոսամարտի հիսնամյա տարեդարձի օրը: Մեծ է հուշահամալիրի հասարակական հնչեղությունը: Սարդարապատի ճակատամարտը որոշիչ էր հայ ժողովրդի համար: Դրանից էր կախված Հայաստանի ճակատագիրը: Հայրենիքի պաշտպանության համար ոտքի էր կանգնել ամբողջ ժողովուրդը: Զինվորների հետ միասին կռվի դաշտում էին ծերերը, երեխաները, կանայք: Ամբողջ ընտանիքներով էին դուրս եկել կռվի: Դա, հիրավի, ժողովրդի հերոսության, ոգու անսասանության, անձնազոհության դրսևորում էր: Ճիշտ ճակատամարտի տեղում կառուցվեց հուշահամալիրը: Այն բացառիկ է: Անսովոր է մոտիվների յուրահատուկ զուգակցումով: Անկրկնելի են թևավոր ցուլերը և վեհասքանչ հաղթական զանգերը: «Զանգակատունը» (35 մ բարձրությամբ) հանդիսանում է համալիրի հորինվածքի դոմինանտը: Այն կատարված է նրբին արտիստականությամբ: Ստեղծագործաբար իմաստավորված է ամեն մի գծիկը, ամեն մի մանրամասնը: Ուղղահայաց «Զանգակատունը» դրված է աստիճանաձև ստիլոբատի վրա, որով էլ ավելի է շեշտվում շարժումը, ձգտումը դեպի վեր: Ողջ բնությունը ընդգրկված է ճարտարապետական տարածության մեջ: Թվում է, թե «Զանգակատան» կուռ ուրվանկարը գծված է կապույտ երկնքում: Նրա հորինվածքը կազմված է չորս վերասլաց մույթերից, որոնց արանքից երևում է երկինքի լազուրը` ողողելով «Զանգակատունը» բոլոր կողմերից: Երեք շարքով կախված են զանգերը: Դրանք կարծես պատրաստ են զանգահարելու և ոտքի հանելու ժողովրդին վտանգի պահին: Այդպես է եղել նաև այն դաժան պայքարի օրերին, երբ զանգերը վեց օր շարունակ ղողանջում էին` ժողովրդին հանելով ազատագրական պատերազմի: Ղողանջը տարածվում էր ամբողջ Արարատյան դաշտավայրով:

եկեղեցի ՀՀ Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքում։ Եկեղեցու հիմնարկեքը կատարվել է 2006 օգոստոսի 24-ին։ Օծման արարողությունը տեղի է ունեցել 2013թ. մայիսի 14-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հանդիսապետությամբ և Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի ու Հայաստանում պաշտոնական այցով գտնվող Բելառուսի Հանրապետության նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի ներկայությամբ։ Եկեղեցին կառուցվել է Գագիկ Ծառուկյանի բարերարությամբ։ Եկեղեցու ճարտարապետը Արտակ Ղուլյանն է, նախագծի կոնստրուկտորները՝ Հովհաննես Մեյրոյանը և Տիգրան Դադայանը։ Որմնանկարների հեղինակներն են հայր և որդի Աբրահամ ու Հայկ Ազարյանները։ Եկեղեցու քանդակազարդման աշխատանքներին մասնակցել է շուրջ 40 քանդակագործ և զարդագործ-վարպետ:

Ստեփանավանի դենդրոպարկ կամ Սոճուտ, բուսաբանական այգին գտնվում է Լոռու մարզի Գյուլագարակ գյուղում, Ստեփանավան քաղաքից 12 կմ հեռավորության վրա, Երևանից 85 կմ հյուսիս, ծովի մակերևույթից շուրջ 1450 մետր բարձրության վրա:Այն բաղկացած է բնական անտառից, զարդանախշերով բույսերից, և վայրի ծագում ունեցող այլ բուսատեսակներից:

Տավուշի մարզի Գոշ գյուղում՝ Գետիկ գետի վտակի ափին է գտնվում 12-13-րդ դդ. կրոնական և մշակութային նշանավոր կենտրոններից մեկը՝Նոր Գետիկ (Գոշավանք) վանքային համալիրը: Վերականգնվել է 1950-1960 թթ.: Վանական համալիրի ճարտարապետն է եղել Մխիթար Գոշը:Վանական համալիրը հիմայել գործուն է և կանգուն:

Արագած լեռան հարավային լանջին կանգնած է Ամբերդ (X-XIII դդ.) միջնադարյան ամրոցը` Պահլավունի իշխանական տան կալվածքը և Հայաստանի եզակի պահպանված ամրոցներից մեկը: Ամրոցը գտնվում է ծովի մակարդակից2300 մ բարձրության վրա: Մինչ օրս լավ պահպանվել են ամրոցի պատերը, պալատական շինությունները, եկեղեցին, բաղնիքները և մի քանի այլ շինություններ: Այս հզոր ամրոցի պատերը 4 մետր հաստություն ունեն և ամրացված են հզոր աշտարակներով: Ամրոցի եկեղեցին ավանդական վանքային կառույցէ: Այն արտաքինից ուղղանկյունաձև է, իսկ ներսում` խաչաձև: