Արջերի քարանձավը գտնվում է Վայոց Ձորի մարզում, Երևանից 150 կմ հարավ-արևելք, Նորավանքի վանքային համալիրի մոտ: Այնտեղ հնարավոր է հասնել միայն ոտքով քայլելով, Նորավանքից 30 րոպե, խիստ լեռնային պայմաններում, նեղ արահետներով: Բայց այս դժվարությունները լիովին հատուցվում են դիտելով քարանձավը, բնության այդ անձեռակերտ հրաշքը: Արջերի քարանձավը ընդհանուր երկարությամբ 3,5 կմ, դեպի երկրի ընդերք է խորանում ավելի քան 700մ, ամբողջովին ստալակտիտային է, բազմերանգ կորալանման ելուստներով հսկայական դահլիճներ: Հեքիաթային ձևեր ու գույներ ունեցող այս քարանձավին ավելի մեծ շուք ու խորհրդավորություն են տալիս քարանձավային գետն ու ստորերկրյա լիճը: Յուրահատուկ հետաքրքրություն է առաջացնում ստորերկրյա սիֆոնը, բնական զարմանահրաշ այդ աշխարհը: Աննկարագրելի տպավորիչ է Նորավանքի վանքի և Արփա գետի կիրճի համադրությունը:

Սևանավանք, հայկական վանական համալիր Սևանաի թերակղզու վրա, Գեղարքունիք մարզ, Հայաստանի Հանրապետություն: Սևանի վանքը գտնվում է Սևանի թերակղզում, հիմնադրել է Գրիգոր Ա Լուսավորիչը 305 թ.-ին:Այն ունի Սուրբ Առաքելոց (ձախ ) և Սուրբ Կարապետ (աջ) եկեղեցիներ:

Գայանեի վանքը մեկն է էջմիածնի վաղ միջնադարյան եկեղեցիներից, որի կառուցումը կապված է Հռիփսիմյան կույսերի ավանդության հետ( Գայանեն Հռիփսիմեի ընկերուհիներից էր` նահատակված նրա հետ միասին): Վանքը գտնվում է քաղաքի հարավային ծայրամասում՝ վանքի լճից ոչ հեռու: Ընդարձակ հարթավայրում՝ Արարատի հավերժորեն ճերմակ գագաթների ֆոնին, պարզորոշ գծագրվում է տաճարի բարեկազմ ծավալների ուրվանկարը: Մատենագրական աղբյուրների համաձայն՝ վանքը 630թ. կառուցել է տվել Եզր կաթողիկոսը Գայանե կույսի գերեզմանի վրա գտնվող մատուռի տեղում: Գայանե վանքը վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցական ճարտարապետության լավագույն հուշարձաններից է: Այն պատկանում է գմբեթավոր բազիլիկ կոչված տիպին, որի հորինվածքը սերվել է 4-5-րդ դդ. բազիլիկ եկեղեցիներից: Այս տիպի առաջնեկը Տեկորի տաճարն է , որը, վերակառուցման ենթարկվելով, գմբեթավորվել է՝ ստեղծելով վաղ միջնադարյան հայկական եկեղեցու մի նոր տիպ: Բացի Գայանեից՝ դրան են պատկանում Օձունի , Բագավանի և Մրենի տաճարները, առաջինը կառուցված է 6-7-րդ դդ. , իսկ մյուսները՝ 7-րդ դ.:

Խոր Վիրապը գտնվում է Արարատի մարզում: Այն Հայաստանում ամենահայտնի սրբավայրն է, քանի որ ուղղակիորեն կապված է այստեղ քրիստոնեության տարածման պատմության հետ: Հայաստանում քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն հռչակվեց 301թ.`շնորհիվ Գրիգոր Լուսավորչի ջանքերի: Սակայն մինչ Տրդատ 3-րդ թագավորին հավատափոխ անելը` Լուսավորիչը բանտարկված է եղել ներկայիս Խոր Վիրապ վանքային համալիրի տարածքում գտնվող զնդանում: 17-րդ դարում կառուցված վանքային համալիրից բացվում է աննկարագրելի մի տեսարան դեպի Աստվածաշնչյան Արարատ լեռը:

Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը նվիրված է 1,5 միլիոն հայերի հիշատակին, ովքեր զոհ գնացին թուրքական կառավարության իրագործած 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությանը: Հուշահամալիրը զբաղեցնում է 4500քմ տարածք և բաղկացած է երեք հիմնական կառույցներից' Հուշապատ, Հավերժության տաճար, «Վերածնվող Հայաստան» հուշասյուն: Հուշահամալիրը դարձել է համայն հայության ուխտատեղի։ Ամեն տարի ապրիլի24-ին հարյուր հազարավոր հայեր և օտարազգիներ բարձրանում են այստեղ՝ հարգանքի տուրք մատուցելու 1915 թվականին Օսմանյան կայսրության տարածքում թուրքական կառավարության իրագործած Հայոց Ցեղասպանության զոհերին։

2010 թ.-ի հոկտեմբերի 16-ին Տաթեւի վանքի զանգերը բարձր էին ղողանջում` ազդարարելով Տաթեւի միջնադարյան վանական համալիրը վերականգնելու ծրագրի մեկնարկն ու "Տաթեւի թեւեր" կոչվող ճոպանուղու բացումը: Աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղին (5.7 կմ) կառուցվել է 11 ամիսների ընթացքում: Այն անցնում է Որոտան գետի կիրճի եւ փարթամ անտառներով ծածկված բլուրների միջով: Ճոպանուղին հիմնված է երկու տերմինալների միջեւ տեղակայված երեք աշտարակների վրա: Տերմինալներից մեկը գտնվում է Հալիձոր գյուղին նայող բլրի վրա, իսկ մյուսը` Տաթեւի վանքի մոտ` դեպի համանուն գյուղը տանող ճանապարհին: Միաժամանակ երկու խցիկներ են գործում` շարժվելով հակառակ ուղղություններով: Ճոպանուղին ընդամենը 6 մալուխ ունի (3-ական յուրաքանչյուր խցիկի համար), ինչը համապատասխանում է նախագծի տեխնիկական մասնագրերին (կամ առանձնահատկություններին): Կպահանջվի մոտ 11 րոպե, որպեսզի ճոպանուղին միաժամանակ 25 ուղեւոր տեղափոխի Հալիձոր գյուղից դեպի հոյակերտ Տաթեւի վանքը:

Նորավանքը կառուցվել է XIII-XIV դդ :Գտնվում է Վայոց Ձորի մարզում, Ամաղու գյուղից 3 կմ հյուսիս - արևելք: Ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի, սրբատեղի է եղել դեռ վաղ միջնադարում:

Ենոքավան գյուղը գտնվում է Իջևանից 10կմ հեռավորության վրա:Ենոքավանից 3կմ հեռավորության վրա Խաչաղբյուր գետի հիասքանչ ձորում է գտնվում Լաստիվեր-անապատ երկհարկ քարանձավը: Տեղանքը կարծես թաքնվում է սաղարթախիտ անտառի խավարի մեջ: Բուռն գետը, բարձր ծառերը և ուղղաձիգ ժայռերը հեքիաթային են դարձնում տեղի բնությունը:Կառույցը նմանվում էր լաստի, և այդ պատճառով քարանձավը մնաց ժողովրդի հիշողության մեջ <<Լաստիվեր>> Անունով:

Սիսիանից 3 կմ հեռավորության վրա է գտնվում Քարահունջ հնագույն աստղադիտարանը` իր ցից քարերով: Ռադիոֆիզիկական չափումների ինստիտուտի տնօրեն, աստղաֆիզիկոս, ակադեմիկոս Պարիս Հերունու գլխավորությամբ 1994 և 1995 թվականներին կատարված հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ Քարահունջը աշխարհի հնագույն աստղադիտարան է: Երեք հեկտար տարածքում զարմանալիորեն ճշգրիտ դասավորված հսկայական քարերից շատերն ունեն անցքեր, որոնք օգտագործվել են աստղային դիտարկումների համար: Այդ հինավուրց շինությունը ծառայել է որպես արևի Աստծո տաճար, հնագույն ճշգրիտ աստղադիտական սարք: Կառուցվել է 6000 տարի առաջ և գործածվել 4000 տարվա ընթացքում, անգամ մինչև քրիստոնեության ընդունման ժամանակաշրջանը: Պարիս Հերունին Քարահունջը անվանում է հայկական Սթոունհենջ: Նա, համեմատելով աստղադիտարանի քարերը նմանատիպ շինությունների հետ` Քալենիշը Շոտլանդիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 187թ.), Քարնակը Ֆրանսիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 1876թ.) և Նյու-Գրենջը Իռլանդիայում (մ.թ.ա. 2500-2400թթ.), եկել է այն եզրակացության, որ աստղագիտության մշակույթի սկզբնաղբյուրը եղել է Հայաստանը:

Տավուշի մարզի Գոշ գյուղում՝ Գետիկ գետի վտակի ափին է գտնվում 12-13-րդ դդ. կրոնական և մշակութային նշանավոր կենտրոններից մեկը՝Նոր Գետիկ (Գոշավանք) վանքային համալիրը: Վերականգնվել է 1950-1960 թթ.: Վանական համալիրի ճարտարապետն է եղել Մխիթար Գոշը:Վանական համալիրը հիմայել գործուն է և կանգուն: