Ստեփանավանի դենդրոպարկ կամ Սոճուտ, բուսաբանական այգին գտնվում է Լոռու մարզի Գյուլագարակ գյուղում, Ստեփանավան քաղաքից 12 կմ հեռավորության վրա, Երևանից 85 կմ հյուսիս, ծովի մակերևույթից շուրջ 1450 մետր բարձրության վրա:Այն բաղկացած է բնական անտառից, զարդանախշերով բույսերից, և վայրի ծագում ունեցող այլ բուսատեսակներից:

Արագած լեռան հարավային լանջին կանգնած է Ամբերդ (X-XIII դդ.) միջնադարյան ամրոցը` Պահլավունի իշխանական տան կալվածքը և Հայաստանի եզակի պահպանված ամրոցներից մեկը: Ամրոցը գտնվում է ծովի մակարդակից2300 մ բարձրության վրա: Մինչ օրս լավ պահպանվել են ամրոցի պատերը, պալատական շինությունները, եկեղեցին, բաղնիքները և մի քանի այլ շինություններ: Այս հզոր ամրոցի պատերը 4 մետր հաստություն ունեն և ամրացված են հզոր աշտարակներով: Ամրոցի եկեղեցին ավանդական վանքային կառույցէ: Այն արտաքինից ուղղանկյունաձև է, իսկ ներսում` խաչաձև:

Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը նվիրված է 1,5 միլիոն հայերի հիշատակին, ովքեր զոհ գնացին թուրքական կառավարության իրագործած 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությանը: Հուշահամալիրը զբաղեցնում է 4500քմ տարածք և բաղկացած է երեք հիմնական կառույցներից' Հուշապատ, Հավերժության տաճար, «Վերածնվող Հայաստան» հուշասյուն: Հուշահամալիրը դարձել է համայն հայության ուխտատեղի։ Ամեն տարի ապրիլի24-ին հարյուր հազարավոր հայեր և օտարազգիներ բարձրանում են այստեղ՝ հարգանքի տուրք մատուցելու 1915 թվականին Օսմանյան կայսրության տարածքում թուրքական կառավարության իրագործած Հայոց Ցեղասպանության զոհերին։

Սիսիանից 3 կմ հեռավորության վրա է գտնվում Քարահունջ հնագույն աստղադիտարանը` իր ցից քարերով: Ռադիոֆիզիկական չափումների ինստիտուտի տնօրեն, աստղաֆիզիկոս, ակադեմիկոս Պարիս Հերունու գլխավորությամբ 1994 և 1995 թվականներին կատարված հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ Քարահունջը աշխարհի հնագույն աստղադիտարան է: Երեք հեկտար տարածքում զարմանալիորեն ճշգրիտ դասավորված հսկայական քարերից շատերն ունեն անցքեր, որոնք օգտագործվել են աստղային դիտարկումների համար: Այդ հինավուրց շինությունը ծառայել է որպես արևի Աստծո տաճար, հնագույն ճշգրիտ աստղադիտական սարք: Կառուցվել է 6000 տարի առաջ և գործածվել 4000 տարվա ընթացքում, անգամ մինչև քրիստոնեության ընդունման ժամանակաշրջանը: Պարիս Հերունին Քարահունջը անվանում է հայկական Սթոունհենջ: Նա, համեմատելով աստղադիտարանի քարերը նմանատիպ շինությունների հետ` Քալենիշը Շոտլանդիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 187թ.), Քարնակը Ֆրանսիայի հյուսիսում (մ.թ.ա. 1876թ.) և Նյու-Գրենջը Իռլանդիայում (մ.թ.ա. 2500-2400թթ.), եկել է այն եզրակացության, որ աստղագիտության մշակույթի սկզբնաղբյուրը եղել է Հայաստանը:

Վանական համալիրը գտնվում է Սյունիքի մարզի Կապան քաղաքից մոտ 5 կմ հարավ-արևմուտք, Ողջի գետի բարձրադիր աջ ափին, Տիգրանասարի լանջին: Հիմնադրել է Սյունյաց նահանգի Բաղք գավառի գահակալ իշխան Ձագիկի որդի Վահանը` X դ.: Նրա անունով էլ վանքը կոչվել է Վահանավանք: Վանական համալիրը բաղկացած է Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց (911 թ.), գավթից, սյունասրահից (XI դ. կես) և Ս. Աստվածածին երկհարկ եկեղեցուց (1086 թ.): Համալիրի եկեղեցին, գավիթը և սյունասրահը 1046 թ. վերակառուցել է Իշխանաց իշխան Գրիգորը (հետագայում Սյունյաց թագավոր Գրիգոր Ա):

Նորավանքը կառուցվել է XIII-XIV դդ :Գտնվում է Վայոց Ձորի մարզում, Ամաղու գյուղից 3 կմ հյուսիս - արևելք: Ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի, սրբատեղի է եղել դեռ վաղ միջնադարում:

Սևանավանք, հայկական վանական համալիր Սևանաի թերակղզու վրա, Գեղարքունիք մարզ, Հայաստանի Հանրապետություն: Սևանի վանքը գտնվում է Սևանի թերակղզում, հիմնադրել է Գրիգոր Ա Լուսավորիչը 305 թ.-ին:Այն ունի Սուրբ Առաքելոց (ձախ ) և Սուրբ Կարապետ (աջ) եկեղեցիներ:

Սաղմոսավանքը հիմնադրվել է 1215 թ. - ին, երբ իշխան Վաչե Վաչուտյանը հրամայել էր կառուցել Սուրբ Սիոն եկեղեցին: Հետագայում վանքին կից կառուցվեցին երկու այլ շինություններ արևմտյան և հարավային կողմերից, կանգնեցվեց գավիթը (1250թ.), գրադարանը (1255թ.), Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին (1235թ.): Բոլոր այս կառույցները կազմում են Սաղմոսավանք համալիրը: Հիմնական վանքըպատկանում է խաչաձև գմբեթավոր եկեղեցիների տիպին: Մուգ շագանակագույն քարից կառուցված այս շինության յուրաքանչյուր չորս կողմերի ճակատային հատվածները խաչաձև են: Իսկ մեջտեղում գլանաձև թմբուկի վրա վեր է խոյանում գմբեթը: Սաղմոսավանք վանքը հայտնի է ձեռագրերի պահոցներով: Այստեղ ստեղծվում և կրկնօրինակվում էին բազմաթիվ մանրանկարչական նկարազարդումներ: Սաղմոսավանքի պահոցնիր նպատակայնությամբ անչափ հազվագյուտ և յուրօրինակ շինություն է: Հարթ և համեստ ճակատային հատվածն իր բարձրությամբ չի զիջում վանքին և առանձնանում է հարուստ զարդանախշերով: Ներքին հարդարանքին շքեղություն է հաղորդում նաև գունային ձևավորումը: Վանքի առանձին հատվածներ արված են կարմիր և սև քարերից, ինչպես նաև ներկված են դեղին, սպիտակ և կարմիր գույներով: տուրն իր մեջ ներառում է տրանսպորտային ծառայություն ոը գիդ-ուղեկցորդի ծառայություն; գինը ՝4500

Որոտան գետի ամենախոր կիրճը գտնվում է Տաթև-Հարժիս (700-800մ) հատվածում: Այդ հատվածում կիրճն այնքան նեղ է, որ անգամ արևի ճառագայթները չեն կարողանում թափանցել նրա հատակը: Կիրճի ամենախոր մասում գտնվում է բնության գեղատեսիլ ու արտասովոր հրաշքը` Սատանի կամուրջը, որի երկարությունը 30 մետր է, իսկ լայնությունը` 50-60մ: Այդ կամրջով է անցնում Գորիս-Տաթև ավտոճանապարհը: Լեռնաղբյուրների ու ժայռերի ճեղքերից թափվող հանքային ջրերը գունավորել են Որոտանի ձորի պատերը վարդագույն, դեղին և կանաչ գույներով: Այդ հրաշք կառույցը տրավերտիններից կազմված բնական կամուրջ է: Դարեր շարունակ կրաքարային նստվածքները կուտակվելով տարածվել են գետի մի ափից մյուսը, կազմելով հզոր քարե կամար: Կամրջի եզրերից կախված են յուրահատուկ շթաքարեր (ստալակտիտներ), իսկ ժայռային սանդղակաձև խորշերից ներքև են թափվում գեղատեսիլ ջրվեժները:

Լոռու մարզի Օձուն գյուղում է գտնվում ՝ Օձունի հոյակերտ գմբեթավոր բազիլիկ եկեղեցին, որը վեր է խոյանում գյուղի կենտրոնում և իր դիրքով իշխում շրջակայքի վրա:Վանքը լի է հետաքրքիր հուշարձաններով, որոնք պահպանվել են դարեր շարունակ և հիացրել իր այցելուներին: